Minder beschermd Minder beschermd
Afgelopen augustus ben ik 50 geworden en ook oma! Twee dingen die maken dat het gevoel je bekruipt dat je oud begint te worden. En als ik dan bij mijn dochter, schoonzoon en kleindochter ben, denk ik terug aan vroeger toen ik opgroeide. Wat is er veel veranderd! Ik geef het je te doen om vandaag de dag je kind op te voeden. Het is een heel andere tijd.
Wij speelden als kinderen eigenlijk altijd buiten na schooltijd. Polsstokspringen, eieren zoeken, rolschaatsen op het schoolplein, knikkeren, hinkelen, voetballen, enzovoort. Maar ik zie tegenwoordig niet vaak meer kinderen buiten spelen (uitgezonderd onze straat, waar dat gelukkig nog wel zo is). Vorige week had ik mijn moeder aan de telefoon en zij vertelde dat ze haar kleinzoon, mijn neefje van 12 uit logeren had, ‘maar we hebben nog maar één keer iets samen gedaan, want hij zit de hele dag op de bank met zijn telefoon’. De telefoon, dat maakt opvoeden onder andere wezenlijk anders dan vroeger. Ik lees momenteel het boek: ‘Generatie Angststoornis’, van de sociaal psycholoog Jonathan Haidt. Een informatief boek waarin hij de invloed van de telefoon en sociale media op onze kinderen onderzoekt. Een boek waar je moedeloos van kunt worden omdat het zo allesomvattend en alomtegenwoordig is. Gewoon niet meer weg te denken. De tieners van tegenwoordig besteden hier dagelijks ongeveer 8 uur tijd aan. Maar hij geeft ook handvatten voor ouders en moedigt hen aan om er bewust over na te denken en waar mogelijk en nodig collectief actie te ondernemen. Het is niet meer weg te denken, maar wellicht wel te reguleren. Want wat kinderen ook heel erg nodig hebben is: Rust, Reinheid, Regelmaat, Risicovol spelen, Regels (begrenzing) en Relaties in het echte leven.

Een kleine impressie van het boek:
Stel dat je op 28 juni 2007 in een diepe slaap zou zijn gevallen, de dag voordat de iPhone werd uitgebracht, (net als Rip Van Winkle, de hoofdpersoon uit een verhaal uit 1819 van Washington Irving) en je wordt 10 jaar later wakker. Je kijkt om je heen. De fysieke wereld ziet er grotendeels hetzelfde uit, maar de mensen gedragen zich anders. Bijna allemaal hebben ze een klein rechthoekig voorwerp van glas en metaal in hun hand. Steeds als ze even niets te doen hebben, buigen ze voorover en staren naar het ding. Ze doen het als ze in de trein zitten, in de lift stappen of in de rij staan. Er heerst een griezelige stilte op openbare plaatsen. Zelfs kleine kinderen zijn stil en lijken gebiologeerd door deze rechthoekige objecten. Als je mensen hoort praten, lijkt het soms alsof ze tegen zichzelf praten, terwijl ze dopjes in hun oren dragen. (Gedachte-experiment uit het boek ‘Outrage Machine’ van Tobias Rose-Stockwell).

In een betrekkelijk korte tijd heeft de smartphone ons dagelijks leven drastisch veranderd. Maar ook het leven van onze kinderen. De technologische ontwikkelingen gaan zo razendsnel, dat we vooraf geen tijd hebben gehad om in te schatten of het hebben van een eigen telefoon en de toegang tot sociale media ook aan leeftijd gebonden zou moeten zijn.

We zijn nu ongeveer tien jaar verder. De telefoon is erg handig om snel te communiceren met veel mensen. Om via berichten afspraken te maken en als je iets wilt weten het snel even op te zoeken. Voor de veiligheid en bereikbaarheid van je kinderen. En noem maar op. Hij is niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven.
De voordelen van sociale media voor adolescenten is dat ze toegang hebben tot belangrijke informatie en de ruimte hebben om zichzelf te presenteren. Ze kunnen vriendschappen sluiten en sociale verbindingen leggen met andere jongeren. Dat biedt hen sociale steun en beschermt tegen stress. Maar daarnaast gebeuren er ook andere dingen.
 De schrijver van het boek ziet een explosieve toename onder jongeren van eenzaamheid, depressie, angst en gedragsproblemen. En hij ziet vier schadeposten bij jongeren optreden:
Sociale deprivatie: jongeren brengen minder tijd in het echte leven door met vrienden en raken daardoor achterop in sociale vaardigheden, wat hen onzeker maakt om contacten te leggen.
Slaapgebrek: Tieners hebben meer slaap nodig dan volwassenen – minstens 9 uur per nacht voor jonge tieners en 8 uur per nacht voor oudere tieners. Door intensief gebruik van sociale media krijgen tieners minder slaap en door het vele gebruik kunnen ze vaak ook minder goed in slaap komen. Als je slaap wordt beknot of verstoord, is de kans groter dat je depressieve klachten krijgt of gedragsproblemen zult ontwikkelen.
Aandachtsfragmentatie: Met een telefoon op zak, krijg je dagelijks een eindeloze stroom onderbrekingen die zijn tol eist voor het denkvermogen van kinderen en hun aandacht in het hier en nu.
Verslaving: Sociale media zijn erop gemaakt om je aandacht zo lang mogelijk vast te houden en je selectief te belonen voor je aandacht en deelname. Dit werkt verslavend en als je onvrijwillig gescheiden wordt van de telefoon of gameconsole, krijg je ontwenningsverschijnselen. Angst, prikkelbaarheid, slapeloosheid en dysforie (een algemeen gevoel van onbehagen).
Als ouders herkennen we deze dingen wellicht bij onszelf of onze kinderen, maar wij zijn volwassen en onze hersenen zijn volledig ontwikkeld, waardoor wij bewuste keuzes kunnen maken voor onszelf. Maar de hersenen van onze kinderen zijn nog volop in ontwikkeling en het maken van bewuste keuzes en het overzien van de gevolgen van die keuzes is het deel van de hersenen dat nog niet volgroeid is, waardoor onze kinderen veel gevoeliger zijn om (veel) last te krijgen van deze schadeposten.
Hoe kunnen wij onze kinderen helpen om gebalanceerd met de telefoon en sociale media om te gaan? Een aantal tips:
Laat je kind veel buiten spelen met andere kinderen. Kinderen hebben het nodig om risicovol te kunnen spelen om te leren inschatten wat kan en wat niet en om zelfvertrouwen op te bouwen.
Laat ze teamsporten of betrokken zijn bij een groep (bijvoorbeeld scouting of een kerkclub). Kinderen leren van elkaar door contact te hebben met elkaar in het echte leven.
Begrens het aantal uren dat je kind achter een scherm zit.
Probeer een duidelijke structuur in de week te hebben en plan daarbij ook gezinsactiviteiten in waarbij alle schermen uit zijn, zodat je samen kunt praten of bijvoorbeeld en spel doen.
Praat met je kind over wat het te zien krijgt op sociale media.
Zorg dat de slaapkamer telefoonvrij blijft.
Geef zelf het goede voorbeeld, want kinderen luisteren meer naar wat je doet, dan naar wat je zegt.
Stel het aanmaken van een persoonlijk account (liefst tot 16 jaar) op sterk socialiserende media (TikTok en Instagram) zo lang mogelijk uit, zodat je kind beter opgewassen is tegen de stroom gepersonaliseerde content door een algoritme, die het dan zal krijgen. Hoe langer je wacht, hoe meer de hersenen van je kind in staat zijn tot betere zelfbeheersing en ze minder gevoelig zijn voor gefragmenteerde aandacht. 

Stimuleer je oudere tiener om verantwoordelijkheid te nemen in huis of een baantje te zoeken. Om ergens leiding over te nemen en iets zelfstandig te regelen. Dit helpt hen om sociaal vaardig te worden en zelfvertrouwen op te bouwen.

Kies een telefoonvrije school voor je kind, of probeer als ouders ervoor te zorgen dat de school van je kind dat wordt. Dit komt de leerprestaties en creativiteit van je kind ten goede.

Bedwing je neiging als ouder om op elk moment alle bewegingen van je kind te volgen. Dat zou één van de redenen kunnen zijn voor de toegenomen angst en het verminderde zelfvertrouwen onder tieners. Het maakt het moeilijker voor kinderen en adolescenten om het gevoel te hebben zelfstandig te zijn, vertrouwen te krijgen en competent te zijn.

Pastor Rixt Koekkoek – de Boer

TIPS EN GESPREKSVRAGEN OMDENKDIENST 2 MAART 2025.
Tips voor ouders van jonge kinderen (0 – 5 jaar)
  1. In deze fase heeft je kind een betrouwbare en liefdevolle volwassene nodig die er voor hen zal zijn als dat nodig is. Baby’s lezen gezichtsuitdrukkingen en doen deze na. Pas op dat je je als ouder niet te veel laat afleiden door schermgebruik en je kindje ongemerkt de boodschap geeft dat aandacht voor het scherm belangrijker is dan contact met je kind. Wat je doet, is vaak veel belangrijker dan wat je zegt. Let dus op hoe je zelf met je telefoon omgaat.
  2. Schermen zijn niet geschikt voor kinderen de eerste twee levensjaren. Ze moedigen passief gedrag aan en kunnen het leren vertragen. Uitzondering is videobellen met familieleden.
  3. Beperk tussen de 2 – 5 jaar de schermtijd tot ongeveer één uur per dag. Schakel schermen uit tijdens gezinsmomenten en uitstapjes en tenminste een half uur voor het slapengaan.
Welke van deze tips zijn voor jou bruikbaar en welke niet? Welke tips heb jij voor andere ouders? Zouden we als kerkelijke gemeenschap elkaar hierbij kunnen helpen of iets voor elkaar kunnen betekenen?

Tips voor ouders van kinderen van 6 tot 13 jaar
  1. In deze fase hebben kinderen een sterke behoefte om sociaal te leren (zich aanpassen aan wat anderen doen, kopiëren van personen waar ze tegenop kijken). Het is de tijd dat kinderen veel ervaring opdoen door samen dingen te ondernemen met leeftijdsgenoten of volwassenen. Zorg dat er voldoende mensen (rolmodellen) om hen heen zijn waar ze mee en van kunnen leren.
  2. Het is in deze levensfase belangrijk dat je bewust gebruik maakt van ouderlijk toezicht op de schermen waar je kind gebruik van maakt. Spreek af hoeveel tijd je kind mag doorbrengen met een scherm. Kies liever voor het blokkeren van sites en apps die ongepast zijn voor de leeftijd en niet voor het wel toestaan en daarna controleren van privégesprekken van je kind.
  3. Het is belangrijk dat je kind veel fysieke tijd doorbrengt met leeftijdsgenoten, zoals in sportteams of al spelend.
  4. Zorg voor een duidelijke structuur van de dag en van de week. Plan daarbij ook gemeenschappelijke activiteiten in, zoals het doen van een gezelschapsspel. Laat die momenten en de momenten van gezamenlijk eten telefoonvrij zijn.
  5. Voorkom dat de schermen meegenomen worden naar de slaapkamer. Je kind heeft rust en voldoende slaap nodig.
 
  1. Stel het aanmaken van een persoonlijk account (liefst tot 16 jaar) op sterk socialiserende media (TikTok en Instagram) zo lang mogelijk uit, zodat je kind beter opgewassen is tegen de stroom gepersonaliseerde content door een algoritme, die het dan zal krijgen. Hoe langer je wacht, hoe meer de hersenen van je kind in staat zijn tot betere zelfbeheersing en ze minder gevoelig zijn voor gefragmenteerde aandacht. 
Welke van deze tips zijn voor jou bruikbaar en welke niet? Welke tips heb jij voor andere ouders? Zouden we als kerkelijke gemeenschap elkaar hierbij kunnen helpen of iets voor elkaar kunnen betekenen?

Tips voor ouders van tieners van 13 tot 18 jaar
  1. Voor de sociale en emotionele ontwikkeling van jonge mensen is het van cruciaal belang dat ze zich nuttig voelen en zich kunnen verbinden met echte gemeenschappen. Sta toe dat ze samen zijn met vrienden op een ‘derde plek’ (dus niet thuis of op school), ver weg van het toezicht van volwassenen. Anders wordt de enige plek waar ze vrijuit kunnen socialiseren het internet.
  2. Schakel ze in in het gezinsleven en geef ze verantwoordelijkheid (zoals koken, schoonmaken, boodschappen doen) om het groeiende gevoel onder deze groep tieners af te weren dat hun leven nutteloos is.
  3. Moedig hen aan om te oefenen met verantwoordelijkheid door bijvoorbeeld een baantje te zoeken. Laat ze zorgdragen voor anderen of de leiding nemen.
  4. Laat je tiener grote avonturen beleven, samen met een groep, zodat ze kennismaken met de natuur, spanning en verwondering en allerlei nieuwe vaardigheden. Liefst telefoonvrij.
  5. Laat ze een tussenjaar nemen om te bouwen aan verantwoordelijk en onafhankelijk zijn. Daarmee vergroot je hun kansen om hun eigen levenspad te vinden.
Welke tips zijn voor jou bruikbaar en welke niet? Welke tips heb jij voor andere ouders? Zouden we als kerkelijke gemeenschap elkaar hierbij kunnen helpen of iets samen kunnen doen om te helpen?

Tip voor ouders:
Maar ook ouders kregen een smartphone waarmee ze de mogelijkheid hadden om op elk moment alle bewegingen van hun kinderen te volgen. Dat zou één van de redenen kunnen zijn voor de toegenomen angst en het verminderde zelfvertrouwen onder tieners. Het maakt het moeilijker voor kinderen en adolescenten om het gevoel te hebben zelfstandig te zijn, vertrouwen te krijgen en competent te zijn. En wij als ouders hebben het moeilijker om los te laten.
Wat vind je van wat hier gezegd wordt?
terug