Wraak Wraak
We kennen allemaal de uitdrukking ‘oog om oog, tand om tand.’ De oorsprong van deze woorden is de Thora. Die bestaat uit de eerste vijf boeken uit de Bijbel, de basis van de Joodse wetgeving. Daarmee wordt een beginsel aangeduid voor de situatie dat iemand een ander schade berokkent, met opzet of per ongeluk. Dan wordt een straf opgelegd die vergelijkbaar is met de aangerichte schade. Er kan dan sprake zijn van straf, ook als er geen sprake is van schuld. In Exodus 21 wordt dit principe voor vele situaties omschreven. In onze cultuur wordt dat beginsel vaak als primitief beschouwd. Maar de bedoeling  is nu juist om te voorkomen dat een al te zware straf wordt opgelegd, die in geen redelijke verhouding meer staat tot de aangerichte schade. Wij zouden nu zeggen dat de straf proportioneel moet zijn.
We leven in een onrustige wereld, waarin uitbarstingen van grof geweld grote aantallen onschuldige mensen op de vlucht drijven. In tegenwoordige oorlogen zijn de agressoren er vaak op uit  om zoveel mogelijk schade toe te brengen, aan gebouwen, aan mensen en aan middelen van bestaan.   
Agressie roept bij de getroffenen vaak gevoelens van wraak op. Wie herkent dat niet? Bij groot onrecht kunnen die gevoelens heftig zijn. Dat kan er toe leiden dat nog harder wordt teruggeslagen. De reactie op agressie maakt dan aanzienlijk meer slachtoffers dan de oorspronkelijke agressie zelf. Een recent voorbeeld zijn de aanslagen door Al-Qaida op New York en Washington in september 2001. Het aantal dodelijke slachtoffers van die aanslagen bedroeg enkele duizenden. Maar Amerika reageerde in de jaren daarop met invallen in Afghanistan en in Irak, wat leidde tot vele honderdduizenden doden, een veelvoud van het aantal slachtoffers van de Al-Qaida-aanslagen.
Nu houdt de oorlog tussen Israël en Gaza de gemoederen bezig. Die oorlog is een reactie op de gruwelijke terreuraanslag door Hamas op Israël in oktober 2023. De verwoesting van Gaza is immens. Het aantal slachtoffers van de oorlog die Israël nu voert in Gaza is tientallen keer zo groot als het aantal Israëlische slachtoffers van de aanslag door Hamas. Maar die aanslag kan niet los worden gezien van de blokkade van Gaza sinds 2008 door Israël en de voortdurende bouw van nieuwe illegale nederzettingen op Palestijns gebied. Deze nederzettingen worden vaak beschermd door het Israëlische leger, ondanks het feit dat ze illegaal zijn, ook volgens het Israëlische recht. De staat Israël is een bezettende macht geworden. Ook onder de Palestijnse bewoners van de westelijke Jordaanoever (zowel moslims als christenen) vallen dagelijks onschuldige doden. Zo groeien steeds nieuwe generaties op in uitzichtloze haat. Zo ontstaat een heilloze keten van wraak op wraak. Bombardementen op woongebieden maken het leven onmogelijk. Ze roepen daarmee het verlangen op dat de daders eens zelf ondergaan wat ze anderen aandoen. Zo ontstaat weer een volgende ronde van wraak.
Paulus roept in zijn brief aan de gemeente in Rome op om af te zien van alle wraak, en die over te laten aan God. In vers 12:19 lezen we: De Heer zegt: Het is aan mij om wraak te nemen, ik zal vergelden. De kern van alle geboden is het gebod van de liefde. In de Bergrede in Matteüs 5 spreekt Jezus zijn leerlingen toe, en gaat daarbij nog een grote stap verder dan de Thora. Hij roept ons op niet alleen om onze naaste lief te hebben, maar ook onze vijand. Dat gaat in tegen onze natuur. Maar misschien is dat nodig om de keten van wraak te breken. Om te beginnen kunnen we ernaar streven om niet meer slachtoffers te maken dan de vijand. Voor een oog een oog. Niet meer dan dat.
Gerard Nienhuis
 
terug