Pelgrimage
Een pelgrimage is van oorsprong een reis met een religieus motief. Vaak had die als bestemming een heilige plaats. Grote luxe past daar niet bij. De reis werd vaak te voet gemaakt. Het was een middel tot bezinning en loutering, waarvoor inspanning en eenvoud behulpzaam zijn. Inmiddels zijn soortgelijke tochten ook geliefd geraakt bij een groter publiek, waarbij vooral de heilzame werking wordt nagestreefd. Favoriete bestemmingen zijn Santiago de Compostela of Rome. Vaak wordt de reis te voet of met de fiets gemaakt. Steeds is de reis zelf belangrijker dan het reisdoel. De reis is het doel, en die moet vooral een uitdaging zijn.

Het leven van ieder van ons kan beschouwd worden als een pelgrimstocht door de tijd. Het doel ligt niet aan het einde, maar in het leven zelf. We hebben niet zelf voor het leven gekozen. Het is ons geschonken. Elke levensfase heeft een eigen karakter, zoals het jaar zijn jaargetijden kent. Een baby heeft nog geen verplichtingen, en leert spelenderwijs. Ouders en verzorgers bieden voeding en veiligheid. Tijdens het opgroeien leert een kind dat niet alles vanzelf gaat, en dat leren ook inspanning vraagt. Ouderen kunnen bij het volwassen worden een rolmodel zijn. Zij zijn verder gevorderd in de reis door de tijd. In het onderwijs wordt de kennis en ervaring van eerdere generaties overgedragen. Jongeren kunnen de levenservaring van ouderen gebruiken om kostbare vergissingen te vermijden. Maar het leven moet ook uitdagingen bieden.

In een tijd van snelle verandering als de huidige is dat natuurlijke proces verstoord. Kennis veroudert snel. Wat ouderen weten is voor jongeren dan soms niet meer relevant. Daardoor worden rollen omgekeerd. Een peuter kan haar opa de mogelijkheden van een smartphone laten zien. Vooral in een hoogontwikkelde samenleving wordt door de snelle veranderingen het natuurlijke gezag van ouderen ondergraven. Moderne communicatiemiddelen, digitale technieken, robotisering en kunstmatige intelligentie zijn belangrijke voorbeelden.

We verkeren nu in een ongekende situatie door de coronapandemie. De globalisering heeft de snelle verspreiding van het virus over de hele wereld mogelijk gemaakt. Als reizigers door de tijd raken we nu op onontgonnen gebied, waar geen gebaande wegen zijn. Kennis over het virus moet stap voor stap worden verkregen. Daarvoor zijn er wetenschappelijke onderzoeksmethoden, die tijd vragen, en waarbij internationale samenwerking de beste kansen op succes biedt. Maar door internationale spanningen staat juist nu die samenwerking onder druk. Dat alles leidt tot vormen van onzekerheid waar we in onze welvaartsstaat niet meer aan gewend waren. We verwachten dat er voor problemen een aanpak beschikbaar is. Maar in grote delen van de wereld, en in het overgrote deel van de menselijke geschiedenis is onzekerheid normaal.

In onzekere situaties is het beeld van de pelgrimage leerzaam. Een pelgrim loopt tegen problemen aan zonder pasklare oplossingen. Hij weet in de ochtend niet waar hij ’s avonds onderdak en voedsel kan vinden. Er kan onderweg van alles gebeuren. Dat gevoel van onzekerheid en angst, van heimwee en dreiging, komt tot uitdrukking in het Bijbelboek Psalmen. Daarin vinden we poëtische teksten die ook voor ons verrassend actueel zijn, ook al zijn ze duizenden jaren oud. Daarin klinken alle menselijke emoties door: vreugde en wanhoop, verlangen, liefde en haat, verlatenheid en vertrouwen. Maar steeds zijn er ook woorden van troost, zelfs in situaties waarin de dichter geen oplossing ziet. Voor wie troost zoekt in moeilijke situaties is het boek Psalmen onovertroffen. Als slot een voorbeeld (slot van Psalm 121):

De HEER behoedt je voor alle kwaad,
hij waakt over je leven,
de HEER houdt de wacht
over je gaan en je komen,
van nu tot in eeuwigheid.

Gerard Nienhuis